Wino towarzyszy człowiekowi od tysięcy lat. Przenikając przez różne epoki i cywilizacje, zyskało unikalne znaczenie w wielu kulturach na całym świecie. Jaka była symbolika wina w starożytnej Grecji, Rzymie czy na słowiańszczyźnie? Przeczytaj.
Od najstarszych winorośli uprawianych w dorzeczu Żółtej Rzeki w Chinach, przez starożytne biesiady Greków i Rzymian, aż po współczesne toasty – wino zawsze miało specjalne miejsce w ludzkim życiu. Jako trunek, który łączy ludzi, było obecne w ważnych momentach historii, ceremoniach i świętach. Do dziś symbolika wina jest niezwykle różnorodna. Krąży zarówno wokół radości, jak i refleksji nad przemijaniem.
W różnych kulturach wino odgrywało różne „role”. Było napojem codziennym, jak i sakralnym; podkreślało wagę biesiad i religijnych rytuałów. – Można zaryzykować, że kultura winna jest niemal tak stara jak cywilizacja i nierozerwalnie z nią związana. Nie bez kozery w Biblii wino jest wspominane aż 250 razy. To również Noe jest pierwszym winogrodnikiem i kto wie, być może to wino sprawiło, że jak chce Biblia, żył aż 950 lat? – zastanawia się Krzysztof Sułek, sommelier Fine Wine.
Radosna symbolika wina
Przynieść radość, zwiększyć plony, zadbać o płodność – w wielu kulturach wino było esencją codziennego życia. Dionizos, bóg wina, ekstazy i plonów, był centralną postacią mitologii greckiej. Jego kult obejmował rytuały pełne radości, które miały na celu zjednoczenie ludzi i zbliżenie ich do boskości.
W to, że wino jest darem od bogów, wierzyli również starożytni Rzymianie. Potwierdza to zresztą liczba świąt i festiwali poświęconych Bacchusowi, rzymskiemu bogu wina. Podczas Bacchanaliów uczestnicy świętowali, pijąc wino, co miało im przynieść radość i płodność. Wino było także kluczowym elementem codziennych posiłków i biesiad, a słynne rzymskie wille często posiadały rozbudowane piwnice na wino – jak pokazały nam ruiny Pompejów. Te miejsca służyły nie tylko do przechowywania wina, ale także do jego degustacji i omawiania ważnych spraw politycznych i społecznych.
Wino jako symbol życia i śmierci
Na przestrzeni wielu lat wino było postrzegane nie tylko jako symbol życia. Czasem wręcz przeciwnie – śmierci. Towarzyszyło rytuałom przejścia, takim jak narodziny, śluby i pogrzeby. Jak mówi Krzysztof Sułek, „nie bez powodu odnajdujemy je w wielu mitologiach oraz artefaktach w postaci starożytnych rzeźb, ozdób ceramicznych czy nawet przedmiotów życia codziennego”.
W starożytnym Egipcie wino miało pomagać zmarłym w przejściu do zaświatów. Znalezione w grobowcu Tutenchamona dzbany z pozostałościami po czerwonym winie świadczą o tym, jak ważny był to trunek w życiu pozagrobowym. Wino jest przypomnieniem o przemijaniu także w kulturze żydowskiej. Podczas Szabatu i świąt religijnych spożywa się wino, aby uczcić świętość życia oraz pamiętać o ulotności czasu.
Medyczne podejście do wina
W historii kultur znajdziemy również zapisy o tym, że wino ma moc ochronną i leczniczą. W to wierzyli m.in. Słowianie. W czasie wesel wino było symbolem szczęścia i płodności, a podczas pogrzebów – pomostem między światem żywych a zmarłych.
– Sumerowie posługiwali się winoroślą jako symbolem życia, a dzięki XIX-wiecznym odkryciom tabliczek z pismem klinowym wiemy dziś, że traktowali wino jako lekarstwo, a zarazem eliksir długowieczności. Ojciec medycyny, Hipokrates, również traktował wino jako medykament. Uważał, że z umiarem powinno być stosowane nie tylko jako uzupełnienie zdrowej diety, ale także środek moczopędny, przeczyszczający, antyseptyczny, przeciwgorączkowy czy gojący rany – opowiada Sułek.
Wino jako źródło inspiracji i refleksji
„Zaśpiewajmy i pijmy wino, bo życie jest krótkie jak letnie kwiaty” – pisał Li Bai, chiński poeta. On i wielu innych twórców pisali o winie jako źródle inspiracji. – Samo wino było i jest także nośnikiem kultury. I to w różnych częściach świata. To o winie pisali antyczni poeci na czele z Safoną, Anakreontem czy Wergiliuszem. Z miłością do niego nie krył się również pochodzący z Persji Omar Khayyam – dodaje Sułek.
Okazją do intelektualnych dyskusji, recytacji poezji i rozwoju myśli filozoficznej były także sympozjony. Nazywano tak biesiady, podczas których Grecy spożywali wino. Kto wie, może to właśnie podczas jednego z sympozjonów znany grecki poeta Anakreont napisał, że „wino rozwesela serce człowieka”?
Gościnność i tożsamość, czyli zjednująca symbolika wina
Ciekawą symbolikę wina przyjęli Gruzini. Dla nich wino jest symbolem gościnności i wspólnoty, a także ważną częścią narodowej tożsamości. Tajniki produkcji wina przekazuje się tu z pokolenia na pokolenie. Nie bez przyczyny Gruzja jest nazywana kolebką winiarstwa – ma tradycje sięgające 6000 r. p.n.e. Gruzini wierzą, że każdy łyk wina przybliża ich do duszy przodków. Wino jest też nieodłącznym elementem słynnych gruzińskich toastów.
O znaczeniu wina dla regionalnej tożsamości i kultury mówi się również współcześnie. I to nie tak daleko! W końcu tradycje winiarskie przeżywają renesans również w Polsce. Regiony, takie jak Małopolska, Dolny Śląsk czy Lubuskie, zyskują na znaczeniu dzięki winnicom produkującym wina na wysokim poziomie. O tym, jak tworzy się dzisiaj polskie wina, przeczytasz więcej w wywiadzie „Wakacyjny cel wycieczki: polskie winnice! Gdzie udać się w podróż do najlepszych winiarskich regionów Polski?”.
