Chcesz umieć świadomie wybrać szampana i cieszyć się jego smakiem, by celebrować ważne chwile? Przeczytaj nasz krótki przewodnik po świecie szampana. Z pewnością Cię zaskoczymy!
Szampan to wyjątkowy rodzaj wina musującego. Od wielu lat jest symbolem luksusu i elegancji. Jego wielkim admiratorem był Napoleon, któremu przypisywany jest cytat: „Jeśli wygrywasz bitwę to zasługujesz na szampana, jeśli przegrywasz, zwyczajnie go potrzebujesz”.
Jak jest dzisiaj? Na świecie rocznie produkuje się 325 milionów butelek szampana, z czego ponad 42 proc. wypija się we Francji. Największymi importerami szampana są Stany Zjednoczone (34 mln), Wielka Brytania (29 mln), Japonia (14 mln), Niemcy (11 mln), Belgia (10 mln), Australia (10 mln) i Włochy (9 mln). Winogron do produkcji szampana codziennie dogląda 16,2 tys. winogrodników, a samo wino produkuje 130 kooperatyw i 370 domów szampańskich.
Brzmi ciekawie? Zajrzyjmy razem do tego musującego świata!
Co to jest szampan?
Szampan to szczególny rodzaj wina musującego, który swoje pochodzenie zawdzięcza regionowi Szampania we Francji. Jego charakterystyka opiera się na kilku kluczowych aspektach. Przede wszystkim, prawdziwy szampan może pochodzić wyłącznie z Szampanii, gdzie produkuje się go zgodnie z określonymi zasadami i metodami. Szampan jako wino musujące wyróżnia się delikatnymi bąbelkami oraz bogatym smakiem, który zyskuje podczas procesu fermentacji.
Jakie style szampana produkuje się w Szampanii?
Jak mówi Krzysztof Sułek, sommelier Fine Wine, większość szampanów to non vintage, wina dojrzewające nad osadem drożdżowym minimum 12 miesięcy. Istnieją również szampany rocznikowe – produkowane w dobrych latach, w 100% z danego roku zbiorów i dojrzewające minimum 36 miesięcy nad osadem. Różowy szampan, taki jak Champagne Gardet Brut Rose, może być tworzony z mieszaniny wina białego z czerwonym. Zaś blanc de blancs tworzony jest wyłącznie z chardonnay – jak Champagne Gardet Prestige Charles Blanc de Blanc. Na półkach można znaleźć również blanc de noir – szampana białego, ale z czerwonych winogron. Takim przykładem jest Champagne Gardet Blanc de Noir Premier Cru, który urzeka swym jasnozłotym kolorem.
– Szampan może mieć też podział ze względu na poziom cukru: zero dosage, brut nature, extra brut, brut, extra sec, sec, demi-sec (wbrew nazwie półsłodkie) i na końcu doux. Może też być dodatkowo klasyfikowany ze względu na miejsce pochodzenia winogron: grand cru i premier cru, rzadko autre cru – wylicza Sułek.
Najpopularniejszy jest zdecydowanie wytrawny szampan brut, który charakteryzuje się niską zawartością cukru, co przekłada się na bardziej wyrazisty i intensywny smak. Jest to najczęściej wybierany rodzaj szampana, idealny do różnych okazji. Taki jak Champagne Serveaux Fils Pur Meunier Brut, wyprodukowany w 100 proc. z odmiany pinot meunier o intensywnym zapachu piwonii otulonej czerwonymi owocami.
Jak powstaje szampan? O metodzie szampańskiej
Metoda szampańska to tradycyjna metoda produkcji szampana, która polega na przeprowadzeniu drugiej fermentacji w butelkach. W odróżnieniu od produkcji prosecco, gdzie druga fermentacja odbywa się w zbiornikach ciśnieniowych, metoda szampańska pozwala na uzyskanie wyjątkowego smaku i charakterystycznych bąbelków. Fermentacja szampana oraz butelkowanie szampana są kluczowymi etapami tego procesu, które decydują o jakości ostatecznego produktu.
– To ta sama metoda wykorzystywana w wielu innych winach, hiszpańskiej cavie, francuskich crémant, włoskiej franciacorcie i wielu, wielu innych. Lecz tam zwana jest metodą tradycyjną lub klasyczną. Nazwa szampańska jest bowiem zarezerwowana wyłącznie dla win z regionu Champagne – opowiada Krzysztof Sułek, sommelier Fine Wine.
Jakie winogrona wykorzystuje się do produkcji szampana?
Do produkcji szampana wykorzystuje się głównie trzy odmiany winogron: chardonnay, pinot noir i pinot meunier. Chardonnay to białe winogrono, które nadaje szampanowi delikatność i elegancję. Pinot noir i pinot meunier to czerwone winogrona, które wpływają na strukturę i intensywność smaku szampana (więcej o pinot meunier dowiesz się z artykułu „Ciekawi Cię szampan pinot meunier? Poznaj wyjątkową winnicę Serveaux”). W zależności od rodzaju szampana, proporcje tych winogron mogą się różnić, co wpływa na ostateczny smak i aromat trunku.
– Te trzy kluczowe odmiany występują w różnych zestawieniach, również monoszczepowo. Rzadko, ale zdarza się, że obecne są odmiany pinot blanc, pinot gris, petit meslier i arbane. Co ciekawe, pojawiają się też odmiany hybrydowe. Voltis będzie pierwsza, ale ona zostanie użyta dopiero od 2028 roku – dodaje Sułek.
Co zamiast szampana?
W świecie win musujących szampan i prosecco to dwa najbardziej znane i cenione trunki. Jednak wina musujące stanowią dużo szerszą grupę, w której można znaleźć także wina produkowane metodą tradycyjną. Oto one:
- Cava – hiszpańskie wino musujące produkowane głównie z winogron macabeo, parellada i xarel-lo. Podobnie jak szampan, cava jest produkowana metodą szampańską. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o cavie, przeczytaj artykuł „Cava a szampan, cava a prosecco… Jak cava wypada w porównaniu do najpopularniejszych win musujących?”.
- Crémant – francuskie wino musujące produkowane poza regionem Szampanii, również metodą szampańską. Crémant może być produkowane z różnych odmian winogron, w zależności od regionu.
- Franciacorta – włoskie wino musujące produkowane metodą szampańską z winogron chardonnay, pinot noir i pinot bianco. Franciacorta jest uważana za jedno z najbardziej prestiżowych win musujących we Włoszech.
Jak podawać i pić szampana?
Tradycyjnie szampana podaje się w kieliszkach typu flute, które są wysokie, wąskie i mają długą nóżkę. Dzięki takiej budowie kieliszka bąbelki szampana mają dłuższą drogę do pokonania, co pozwala na utrzymanie musowania i aromatu trunku przez dłuższy czas.
Alternatywą dla kieliszków typu flute są kieliszki typu tulipan, które mają nieco szerszą część górną, zwężającą się ku wierzchołkowi. Pozwala to na lepsze uwalnianie aromatów szampana.
Jak prawidłowo otworzyć butelkę szampana? Przede wszystkim upewnij się, że szampan jest dobrze schłodzony. Optymalna temperatura podawania szampana to 6-8oC. W takiej temperaturze ciśnienie wewnątrz butelki jest niższe, co ułatwia otwieranie. Butelkę dobrze chwycić za dno, trzymając ją pod kątem około 45 stopni. Staraj się, aby korek wyszedł z delikatnym syczeniem, a nie głośnym trzaskiem.
Historia szampana i jego produkcji
Powstanie szampana przypisywane jest często mnichowi Dom Pérignon, który miał odkryć sposób na uzyskanie musującego wina przypadkowo, podczas przechowywania wina w chłodnych piwnicach opactwa. W rzeczywistości proces fermentacji w butelce był znany już wcześniej, jednak to właśnie Dom Pérignon wprowadził liczne innowacje, które przyczyniły się do ulepszenia metody produkcji szampana.
Ważnym elementem historii produkcji szampana jest ewolucja metody szampańskiej, która pozwoliła na uzyskanie wyjątkowego smaku i charakterystycznych bąbelków. Początkowo proces fermentacji w butelce był trudny do kontrolowania, co prowadziło do częstych eksplozji butelek. Wprowadzenie grubszego szkła oraz specjalnych korków pozwoliło na zwiększenie bezpieczeństwa produkcji.
– Tutaj zasługi położyła angielska Royal Navy, dzięki której zakazano używania drewna do opału zamiast do budowy okrętów. Dzięki zastosowaniu węgla, a tym samym wyższej temperatury, wreszcie można było tworzyć szkło o lepszej wytrzymałości – opowiada Sułek.
